29 Ocak 2014 Çarşamba

Aydın İli Hakkında Bilgi

Yüz ölçümü: 8.007 km
Toplam nüfusu: 999.163 (2011)
Nüfus yoğunluğu: 124 kişi/km^2.
Aydın’da 16 İlçe, 53 belediye, 490 köy, 265 mahalle bulunmaktadır.
İlçeleri : Bozdoğan, Buharkent, Çine, Germencik, İncirliova, Karacasu, Karpuzlu, Koçarlı, Köşk, Kuşadası, Kuyucak, Nazilli, Söke, Sultanhisar, Yenihisar, Yenipazar
Aydın; Ege Bölgesi’nin Ege Bölümü’nde il ve aynı ilin merkezi olan kenttir. Kuzeyden İzmir, kuzeydoğudan Manisa, doğudan Denizli, güneyden Muğla illeri, batıdan Ege Denizi kıyılarıyla çevrilidir.
Yüzey Şekilleri: Başlıca yer şekillerini, Ege kıyılarına dik yönde uzanan dağlarla, bunları birbirinden ayıran ovalar oluşturur. İlin kuzeyinde doğu-batı doğrultulu Aydın Dağları uzanır. En yüksek noktalar; kuzeydoğuda Cevizli Dağ (1.819 m) ve doğuda Beydağı’dır (1.0674 m). Yapılarında billurlu şistlerin çoğunlukta olduğu Aydın Dağları, Nazilli’nin kuzeyinde yüksek yaylalara dönüşür. Güney yamaçlarında tmolos depoları (kum, çakıl, kil, vb gibi maddelerden oluşan gevrek dokulu katman), bir şerit oluşturur. Sel yataklarıyla derince yarılmış tmolos depoları önünde, ovaya doğru giderek alçalan birikinti konileri yer alır. Aydın kenti, böyle bir birikinti konisi üzerinde kurulmuştur. Bir yay biçiminde kıvrılarak batıya doğru uzanan Samsun Dağı (1.237 m), ilin kuzeybatı ucundadır. Ege Denizi’ne dik inen ve Aydın Dağları ile aynı yapıda olan Samsun Dağı’nda bu billursu şistler geniş yer tutar. İlin güneyinde ve doğusunda yer alan dağlar, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanırlar: Bafa Gölü’ün kuzeydoğusunda Beşparmak Dağı (1.350 m), Gökbel Dağı (2.308 m) Madranbaba Dağı (1.618 m), Karıncah Dağ (1.703 m) ve Babadağ. Bu dağlık alan arasında ve Aydm Dağlan doğrultusunda uzanan Büyük Menderes Ovası doğudan batıya doğru genişler. Üzerinde kurulu yerleşme merkezine göre. Söke Ovası, İncirliova, Nazilli Ovası gibi adlarla anılan ovalar, gerçekte Büyük Menderes Ovası’nın bölümleridir. En geniş olan yer, 15 km’yi bulan Germencik yakınlarıdır. Güneyde, kuzeybatı, güneydoğu doğrultulu Çine Çayı’nın suladığı Çine Ovası; Akçay’nın suladığı Bozdoğan Ovası; Dandalas Irmağı’nın suladığı Karacasu ovaları eklenir. Dağlık yörelerde kimi düzlükler olmakla birlikte, büyük alanlara yayılmış yaylalar yoktur. Antik Tralleis kalıntılarının bulunduğu yerde sekiler (taraçalar) biçiminde, kuzeyden-güneye doğru bir yayla uzanır.
Ege Bölgesi’nin de en önemli ırmağı olan ve ili kabaca doğu-batı doğrultusunda kıvrımlar çizerek boydan boya geçen Büyük Menderes’tir (584 km). Bölgenin çeşitli dağlarından kaynaklanarak, Sarayköy’ün batısından il sınırlarına girer, batı doğrultusunda akar; Kuyucak yakınlarında Dandalas Çayı’ nı, kuzeyden Horsunlu, Feslek, Ortakçı derelerini aldıktan sonra, Atça yöresinde, öteki kollarına göre suyu en fazla olan ve üzerinde Kemer Barajı’nın kurulu olduğu Akçay (157 km) ile birleşir. Batıda Çine Çayı’nı da alan ırmak, Aydın Dağları’ndan inen çeşitli derelerle (Tabakhane, Yalkı, Ilıca, Morali) beslenerek, Söke’nin doğusunda güneye kıvrılır. Bafa Gölü’nün kuzeybatısından geçerek Akköy’ün doğusunda Ege Denizi’ne dökülür. Büyük Menderes ve kollarından sulamada yararlanılmakta ve üzerindeki çeşitli barajlardan hidroelektrik enerji sağlanmaktadır. Akçay’ın Kemer ve Çine Çayı (99 km) üzerindeki Çine Barajı (Karpuzlu Barajı) il sınırları içindedir. İlin güneyinde Beşparmak Dağları’nın güneybatısında, Muğla il sınırında Bafa Gölü (60 km2) yer alır. Eski bir körfezin önünün kapanarak mil (balçık) birikmesiyle oluşmuş gölde balıkçılık yapılır.
Bitki Örtüsü: İl, Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. Oluk biçimli Büyük Menderes Vadisi, deniz etkisinin içerilere kadar sokulmasını sağlar. Yıllık ortalama sıcaklık 17.7°C’dir. 8.1°C ortalamayla ocak en soğuk, 28.2°C ortalamayla ağustos en sıcak aydır. Sıcaklıklar kıyılarda ve ovalarda zaman zaman 40° C’yi aşar. Yüksek yaylalar daha serindir (ölçülen en yüksek sıcaklık 43) (1958), en düşük -11°C (1942) olmuştur. Ortalama yağış miktarı 677.5 mm’ dir. 145.1 mm’yle aralık en yağışlı, 2.2 mm’yle ağustos en kurak aydır. Batıdan, özellikle Ege Denizi’nden gelen hava akımlarının etkisindedir. Yaygın bitki örtüsü, Akdeniz ikliminin özelliklerini taşır. Ormanların yok edilmesi sonucu ortaya çıkan maki topluluğu, bazı yerlerde hemen kıyı gerisinden başlayarak 500-600 m yükseltiye kadar çıkar. Vadilerin yamaçlarından içeriye doğru sokulan ve özellikle güneye bakan yamaçlarda geniş bir yayılış gösteren maki toplulukları, daha yükseklerde yerini ormanlara bırakır. Kuzey ve güneydeki dağların yamaçlarında 500-600 m’den sonra başlayan ormanlar, alçaklarda meşe ağaçlarının çoğunlukta olduğu yayvan yapraklı ağaçlardan ve yükseklerde iğne yapraklı kızılçam ve karaçamlardan oluşur. Fıstıkçamlarına Beşparmak ve Madranbaba Dağları’nda rastlanır. Kuru orman niteliğinde ve ormanaltı örtüsü zayıf ormanlık alanlar, il yüzölçümünün % 38′ini kaplar.
Toplumsal Yapı ve Ekonomisi: Aydın, Ege Bölgesi’nde İzmir’den sonra en yoğun nüfuslu ilimizdir. Bu oran, Türkiye ortalamasının üzerindedir. Türkiye genelinde olduğu gibi, kent nüfusu (% 43); kır nüfusundan (% 57) azdır. Merkez İlçe’ nin yanı sıra öteki ilçe merkezleri de gelişmiş olup Nazilli, Söke ve Çine kalabalık nüfuslarıyla dikkat çekerler.Aydın’da ekonomik etkinliklerin temelini tarım oluşturur. Büyük Menderes, Çine Çayı, Akçay ve Dandalas ırmaklarının oluşturduğu lığ yığıntılı taban ovaları, tarımın çok geliştiği alanlardır. Ekili alanların % 22′sini tarla tarımı, % 20′sini dikili alanlar (bağ, meyve, sebze, zeytin) oluşturur. 141.685 hektar alan kaplayan tarla tarımında, endüstri bitkileri, hektar açısından ilk sırayı alır. Pamuk, tütün, keten başlıca endüstri bitkileridir. Tarla tarımında ikinci sırayı, 54.570 hektarla tahıllar alır. Tahıl üretiminde en büyük pay buğdayındır. Buğdayı, sırasıyla mısır, arpa ve çavdar izler.
Tarla tarımının bir başka önemli ürünü de yağlı tohumlardır: Çiğit, susam, ayçiçeği, yerfıstığı. Baklagiller ve yumru bitkiler üretimi sınırlıdır.
Dikili alanlar açısından, Türkiye’nin en zengin illerinden biri Aydın’dır. Zeytin ağacı sayısı ve zeytin üretiminde Türkiye’de ilk sırayı Aydın alır. Meyveler arasında erik, iğde, kayısı, kızılcık, şeftali, zerdali, vişne, elma, armut, ayva, muşmula, yenidünya, antepfıstığı, ceviz, badem, kestane sayılabilir. Turunçgiller (greyfurt, limon, mandalina, turunç) ve üzüm üretimi de yaygındır. Türkiye incir üretiminin % 70′ini ve dışsatımının % 80′ini Aydın karşılar. Yaprağı yenen sebzeler (lahana, enginar, kereviz, pırasa, ıspanak, marul), baklagil sebzeleri (yeşil fasulye, bezelye, bakla, barbunya), meyvesi yenen sebzeler (kavun, karpuz, domates, patlıcan, kabak, hıyar, biber), soğansı yumru ve kök sebzeler (taze sarmısak ve soğan, turp, havuç), diğer sebzeler (karnıbahar, kuşkonmaz, vb). Tarımın yanında hayvancılık sektörü, ikinci derecede önem taşır. Canlı hayvan varlığının yarıdan fazlasını küçükbaş hayvanlar (koyun, kılkeçisi), geri kalanını büyükbaş hayvanlar (inek, öküz, dana, manda) oluşturur. Ayrıca, binek ve yük hayvanları (at, eşek, katır, deve) da vardır. Kümes hayvancılığı (tavuk, horoz, hindi), arıcılık (73 bin kovan), kültür ve tatlısu balıkçılığı (özellikle Bafa Gölü’nde) hızlı bir gelişme içindedir. Çeşitli endüstri kolları içinde tarım ürünleri başta gelir. Dokumacılık gelişmiş olup zeytinağı, sabun, çırçır fabrikalarının sayısı git gide artmaktadır. 1935′te kurulan Nazilli Dokuma Fabrikası’nı çimento, konserve, zeytinyağı, tekstil, un, çırçır, sabun fabrikalarının kurulması izlemiştir. Çok sayıda yoğurt ve peynir yapımevi vardır. Kemer Barajı’nın yapımından sonra enerji sorunu büyük ölçüde çözümlendiğinden, endüstri kuruluşlarının sayısı son yıllarda hızla artmaktadır. Denizli ve İzmir karayolları üzerindeki endüstri siteleri, çeşitli ölçeklerdeki endüstri kollarını barındırır. Madenler çeşitli olmakla birlikte, üretimi azdır. En çok, yakıt olarak kullanılan linyit üretilir (Sahanlı, Söke-Hasköy, Nazilli).
Eski çağlarda Aydın, önemli bir ticaret ve ulaşım merkeziydi. Anadolu’yu Efes ve Milet limanlarına bağlayan yollar Aydın’dan geçerdi. Bugün ülkemizin önemli turizm merkezleri (özellikle, Kuşadası) arasında yer alan il, düzgün yollarla çevre illere ve dolayısıyla öteki bölgelere bağlıdır. Aydın Dağları’nın güney eteğinde Tabakhane Deresi’nin birikinti yelpazesi üzerinde, deniz düzeyinden 65 m yükseltide kurulu il merkezi, İzmir’e 127 km, Manisa’ya 163 km, Muğla’ya 104 km uzaklıktadır. Afyon’u, Denizli’ye ve İzmir’e bağlayan kara ve demiryolu, il sınırları içinden geçer. Aydın-Muğla, Aydın-Denizli karayollarıyla, güneyde Ege ve Akdeniz kıyılarına ulaşılır. İzmir’e, Selçuk üzerinden kara ve demiryolu bağlantısı vardır. İlçe merkezleriyle düzenli karayolu, ayrıca Germencik, Sultanhisar, Kurucak, Nazilli, Söke ilçeleriyle demiryolu bağlantılıdır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder